İş sözleşmesi, işçi ve işverenin karşılıklı olarak borç altına girdiği sözleşmelerdendir. İşçi işverene ait işyerinde, iş sözleşmesinde anlaşılan işi yapmakla, işveren de yapılan işin karşılığında ücret ödemekle yükümlüdür. İşçi, işverene nazaran daha zayıf konumda olduğu için İş Hukuku genel olarak işçiyi koruma altına alır, ancak bu koruma kesin ve sınırsız olarak yorumlanamaz. İşe iade davası da işçinin haksız ve gerekçesiz olarak işten çıkarılmasına karşı işçiye tanınmış bir imkandır.
İşe İade Davası Nedir?
İşe iade davası; iş sözleşmesi işveren tarafından haksız olarak feshedilen işçinin, işe iadesini talep ettiği davadır. 4857 Sayılı İş Kanunu 18/1 maddesinde;
“Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır. (Ek cümle: 10/9/2014-6552/2 md.) Yer altı işlerinde çalışan işçilerde kıdem şartı aranmaz.”
İş Kanunu geçerli nedene dayanmaksızın işten çıkarılmaları bu madde ile güvence altına almış ve bu duruma maruz kalan işçilere işe iade davası açma hakkı tanımıştır.
İşe İade Davası Şartları Nelerdir?
- İşyerinde en az 30 işçi çalıştırılmalıdır.
Eğer davalı işyerinde otuzdan az işçi çalıştırılıyorsa işe iade davası açılamaz. İşyerinde çalışan işçi sayısı hesaplanırken, aynı işverene ait aynı işkolundaki diğer işyerinde çalışan işçiler de dahil edilmelidir. Örneğin giyim sektöründe faaliyet gösteren işyeri için, sadece işçinin çalıştığı işyerindeki işçi sayısı değil, diğer şubelerdeki işçi sayısı da hesaba dahil edilmelidir. Bu sayı hesaplanırken iş sözleşmesi askıda olanlar işçiler de dahil edilmelidir.
- İşçi en az 6 aylık kıdeme sahip olmalıdır.
İşçinin işe iade davası açabilmesi için işyerinde en az 6 aylık kıdeme sahip olması gerekir. İşçinin altı aylık kıdemi, aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde geçen süreler birleştirilerek hesap edilir. Yer altı işlerinde çalışan işçilerde kıdem şartı aranmaz.
- İş sözleşmesi belirsiz süreli olmalıdır.
Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin işe iade davası açma hakkı bulunmamaktadır.
- İşveren vekili ve yardımcısı sıfatına sahip olunmamalıdır.
İşletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri işe iade davası açamaz.
- İş sözleşmesinin feshi geçerli nedene dayanmamalıdır.
Geçerli neden, haklı neden kadar ağır olarak değerlendirilmeyen, ancak işverene belirli koşullar dahilinde iş sözleşmesini sona erdirme hakkı veren durumlardır. Geçerli nedenin hangi durumlar olacağı kanunda tek tek sayılmamış, mahkemelere bırakılmıştır. Ancak hangi nedenlerin geçerli neden olarak kabul edilmeyeceği kanunda sayılmıştır.
Geçerli neden kabul edilmeyen haller;
*Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak,
*İşyeri sendika temsilciliği yapmak,
*Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak,
*Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler,
*Analık durumunda çalışma ve süt izni halinde işe gelmemek,
*Hastalık veya kaza nedeniyle işçi için öngörülen bekleme süresinde işe geçici devamsızlık, işveren için geçerli neden olarak değerlendirilemez.
Geçerli neden olarak kabul edilen haller;
*İşçinin performans düşüklüğü,
*İşçinin sık sık rapor alması,
*işyerinde sık sık tartışma yaratarak, işyerinin sükununu bozması,
*Sürekli olarak işe geç gelmek,
*İşletmenin veya işin gereği veya ekonomik kriz,
*İşyerinin yeniden organizasyonu gibi nedenler işveren için geçerli nedenle fesih sebebidir.
İşveren işçinin iş sözleşmesini feshetmek istiyorsa işçinin bu konularda savunmasını almalı, akabinde hangi sebebe dayanıyor ise yazılı olarak işçinin iş sözleşmesini bu suretle feshetmelidir.
İşe İade Davası Devam Ederken İşçi Başka İşyerinde Çalışabilir mi?
İşçi yaşamını idame ettirebilmek için para kazanmak durumundadır. İşe iade davası devam ederken, İşçinin başka işyerinde çalışmamasını beklemek yaşamın olağan akışına aykırıdır. Kanunda bu konuya ilişkin herhangi bir düzenleme mevcut değildir. Yargıtay ise, işçinin bu süre zarfında başka işyerinde çalışmasında bir sakınca olmadığını, ancak işe iade tazminatı belirlenirken bu durumun göz önüne alınarak miktarın belirlenmesi gerektiği görüşündedir.
İşe İade Davasında İspat
İşe iade davasında ispat yükü kural olarak işverendedir. İşveren işçiyi geçerli nedenle işten çıkardığını ispat etmelidir. Ancak işçinin gösterilen sebepten farklı bir sebeple işten çıkarıldığı yönünde bir iddiası varsa bu durumu işçi ispat etmelidir.
İşe İade Davasının Sonucu
İşe iade davası sonucu mahkeme ya işçinin işe iade davasını kabul edecek ya da reddedecektir.
İşe iade davası kabul edilirse;
-İşçi gerekçeli kararın kendisine tebliğinden itibaren 10 gün içerisinde işverene başvuru yapmalıdır. Bu başvurunun noter kanalıyla yapılması zorunlu olmamakla beraber ispat açısından daha sağlıklıdır.
-İşveren, işçinin işe iade başvurusundan itibaren 1 ay içerisinde işçiyi işe başlatmalıdır. Eğer bu süre içerisinde işe başlatmazsa mahkemece kararlaştırılan işe iade tazminatını ödemek zorunda kalır. İşe iade tazminatı en az 4 ay, en fazla 8 ay olarak belirlenir. Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok 4 aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları da ödenir.
-İşveren işçiyi işe davet eder, ancak işçi işe başlamazsa fesih geçerli hale gelir.
İşe İade Davası Arabulucuya Başvuru Zorunluluğu
7036 Sayılı Kanun ile beraber artık işe iade davası da zorunlu arabuluculuğa dahil edilmiştir. Dolayısıyla dava açılmadan önce arabulucuya başvuru dava şartı haline getirilmiştir, aksi halde dava usulden reddedilir.
İşe İade Davası Başvuru Süresi
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren 1 ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. 1 aylık süre hak düşürücü süre niteliğindedir. Dolayısıyla yargılamanın her aşamasında dikkate alınacağı gibi, hakim tarafından da resen dikkate alınır.
İşe İade Davası Ne Kadar Sürer?
Kanunda, işe iade davasının en fazla 2 ay sürmesi gerektiği, temyiz edildiği takdirde ise en fazla 1 ay içerisinde karara bağlanması gerektiği yazmaktadır. Ancak uygulamada bu sürelere riayet etmek maalesef mümkün değildir. Zira mahkemelerin iş yoğunluğu, tebligat ve dilekçeler aşaması gibi sebepler gerekçe olarak gösterilmektedir.
Büromuz Adana ve çevre illerde Adana avukat ve danışmanlık faaliyetleri yürütmektedir. Detaylı bilgi için iletişime geçiniz.
Aşağıdaki yazılarımızı da okuyabilirsiniz:
İşçilik Haklarının Ödenmemesi Durumunda Kıdem Tazminatı
Son Yazılar